Acupunctuur tegen vermoeidheid bij kanker (CRF)

Iedereen is wel eens moe, vooral na lichamelijke inspanning. Dat is gezond, dan slaap je lekker. Met het woord ‘vermoeidheid’ duiden we hier echter een gebrek aan energie aan en een verlammende moeheid die ’s morgens bij het opstaan nog even erg is als bij het naar bed gaan.

Deze vermoeidheid is één van de meest voorkomende bijverschijnselen van kanker. De methodes om kanker te bestrijden — denk aan bestralen, chemotherapie en opereren — putten het lichaam verder uit en maken die vermoeidheid nog erger. En dat gebeurt net op het moment dat mensen al hun energie nodig hebben om hun ziekte het hoofd te bieden. Dit probleem komt zo veel voor bij kankerpatiënten dat het in de medische wereld wordt aangeduid als CRF. Dat is een afkorting van ‘cancer-related fatigue’ (kankergerelateerde vermoeidheid).

Factoren die bijdragen aan CRF

Natuurlijk zijn er factoren die bijdragen aan het ontstaan van deze vermoeidheid. Zo krijgen zeven van de tien mensen die chemotherapie ondergaan, last van bloedarmoede. En mensen met bloedarmoede hebben minder energie. Veel voorkomende bijwerkingen van bestraling en chemotherapie zijn misselijkheid, diarree en moeilijkheden met kauwen en slikken. Deze problemen gaan niet samen met een goede eetlust. En mensen die niet genoeg eten, hebben minder energie. Kanker depressie en vermoeidheid gaan ook hand in hand. Vermoeidheid maakt je down en van depressie voel je je moe; je hebt geen zin om boodschappen te doen en te koken, daarom eet je slecht. Het resultaat is weer minder energie. Vermoeidheid bij kanker is als veelvoorkomend probleem helaas niet op te lossen met de reguliere geneeskunde. Acupunctuur wordt al breed toegepast in de reguliere zorg tegen bijwerkingen van kanker zoals misselijkheid en pijn. Zou acupunctuur ook bij vermoeidheid kunnen helpen?

Complementaire therapieën bij kanker

Alexander Molassiotis en zeven anderen hebben in diverse Britse ziekenhuizen een onderzoek uitgevoerd naar het effect van acupunctuur op CRF bij patiënten met borstkanker. Een verslag hiervan is verschenen in het medische tijdschrift Journal of Clinical Oncology van 29 oktober 2012. De meesten van de acht auteurs hebben een achtergrond in de verpleging en de pijnbestrijding, en werken in ziekenhuizen en aan universiteiten in Manchester, Londen en Southampton. Eén van hen, Peter Mackereth, heeft in het Christie Hospital in Manchester, een groot gespecialiseerd kankerziekenhuis, een complementaire therapiedienst opgezet die zijns gelijke niet kent. Hier kunnen duizenden kankerpatiënten ontspannen met massage, refl exologie, aromatherapie en andere ontspannningstechnieken die Mackereth naadloos geïntegreerd heeft in de reguliere behandelingen. In een interview met The Guardian in 2005 zegt hij: “Beter slapen en meer ontspannen kunnen iemand echt door een agressieve kuur van chemotherapie en bestraling heenslepen.” Jammer genoeg bestaan dit soort initiatieven in Nederland niet of nauwelijks; en de initiatieven die er zijn, worden onvoldoende gesteund of zelfs tegengewerkt. Hier moeten zieke mensen dat soort dingen allemaal voor zichzelf uitzoeken en regelen. Gelukkig is acupunctuur wel in de behandelrichtlijn voor oncologie opgenomen, en is acupunctuur feitelijk onderdeel van de reguliere behandeling.1 Helaas is acupunctuur niet vaak genoeg beschikbaar voor patiënten.

Onderzoek naar acupunctuur bij CRF

Het hierboven genoemde onderzoek was opgezet als een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep, een zogenaamd RCT, een ‘randomized controlled trial’. Dat betekent dat de patiënten willekeurig over de twee groepen verdeeld werden. De ene groep bestond uit 75 vrouwen die een brochure ontvingen met informatie en tips over omgaan met vermoeidheid. De andere groep bestond uit 227 patiënten die daarnaast zes weken lang één keer per week door een acupuncturist geprikt werden op drie paar acupunctuurpunten. De vrouwen uit de acupunctuurgroep rapporteerden een betere kwaliteit van leven en minder lichamelijke en geestelijke vermoeidheid dan de controlegroep. Ze hadden ook minder last van angst en depressie. De conclusie van het artikel is dan ook dat acupunctuur een effectieve methode is om met CRF om te gaan en de kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren.

Stimulerende middelen bij CRF

In het redactioneel commentaar van hetzelfde nummer van het Journal of Clinical Oncology wordt het voorbeeld aangehaald van een dubbelblind gerandomiseerd onderzoek naar het effect op CRF van een stimulerend middel, te weten methylfenidaat, dat bekender is onder de merknaam Ritalin. De controlegroep kreeg een placebo (nepmedicijn) toegediend. De uitkomst van dit onderzoek was dat methylfenidaat evenveel effect heeft als een placebo. In het artikel wordt verder een onderzoek genoemd dat gematigd positieve effecten constateerde bij lichaamsbeweging. Er zijn slechts weinig RCT’s uitgevoerd die zich specifi ek op patiënten met CRF richten. Molassiotis c.s. hebben vele honderden kankerpatiënten met vermoeidheidsverschijnselen gescreend voor ze het vereiste aantal bij elkaar hadden. De redactie concludeert verder dat er onderzoek nodig is naar de onderliggende oorzaken van CRF. Totdat daar meer over bekend is, kunt u mensen uit uw omgeving die last hebben van vermoeidheid bij kanker, het wetenschappelijk onderbouwde advies geven om acupunctuur in te zetten. De vraag van meer kankerpatiënten naar meer acupunctuur is een voorwaarde voor het ontstaan van meer behandelmogelijkheden met acupunctuur. Wie weet komt het er dan ook van dat oncologen en acupuncturisten vaker met elkaar gaan overleggen.