Column: Stille nacht

Ik weet niet hoe u de feestdagen doorbrengt, maar die van mij zijn heerlijk rustig. Geen schoonmoeder over de vloer, geen gedoe met het huis aan kant krijgen, geen gestreste boodschappenacties, geen verplichte kerstmuziek op Skyradio. Kortom, een paar stille nachten waar ik wel aan toe ben. Een uitgelezen moment voor reflectie en om mijn kijk op allerlei dingen nog eens te herzien.

Onlangs leerde ik tijdens een seminar op anderhalve meter dat we anders tegen de seizoenen aan kunnen kijken. In plaats van 21 december als start van de winter te beschouwen, is het ook mogelijk om de kortste dag van het jaar als het middelpunt van dit jaargetijde te nemen. Dat betekent dat de winter al begin november is gestart en ergens begin februari eindigt. Geen gekke gedachte. Het houdt ook in dat het middelpunt van de zomer op 21 juni plaatsvindt en ook die verschuiving lijkt voor de hand liggend. Niet in de laatste plaats omdat het in mei al behoorlijk warm kan zijn – met ‘dank’ aan de klimaatverandering.

Mythes
Waar het om gaat – en dat bleek achteraf de meerwaarde van het seminar – is dat we anders kunnen kijken tegen de dingen die we als dagelijkse routine ervaren. Of zelfs de dingen waar we in zijn gaan geloven. Zoals Yuval Noah Harari zegt: wij creëren mythes en geloven er graag in. De mens is de enige diersoort die dit doet en dat leidt tot verdeling in groepen. Denk maar aan de verschillende religies, het landschap aan politieke stromingen en partijen, de mondkapjesdragers versus de viruswaanzinnigen; allemaal het resultaat van iets waar we wel of niet in willen geloven.
Als ik over dat laatste iets mag zeggen: ik vind het lastig om partij te kiezen in de nieuwste lockdown. Aan de ene kant zie ik een premier die een keurige toespraak houdt en die zelf gelooft in ieder woord dat hij zegt. Aan de andere kant vraag ik me af in hoeverre er genoeg geluisterd wordt naar mensen die een aanvullende, opbouwende mening verkondigen. Dan heb ik het niet over wat loslopende demonstranten die op een pan slaan en hun fluitvaardigheid laten horen. Ik bedoel het geluid van wetenschappers en deskundigen die om meer nuance, meer maatwerk en een bredere kijk op de problematiek vragen. Als ik de huidige aanpak overzie, ontstaat bij mij het beeld van een kok die probeert een paar brandende pannen onder controle te krijgen door de hele keuken met een brandblusser onder te spuiten. Een paar passende deksels erop doen is misschien minder schadelijk en net zo effectief. Maar goed, wie gaat vaststellen in welke mythe we het beste kunnen geloven?

Schandaal
Een eenvoudigere tegenstelling is die tussen acupunctuur-aanhangers versus acupunctuur-sceptici. De hamvraag is natuurlijk ook hier: waar zit de waarheid en waar de mythe? Soms bevindt die zich ergens in het midden; daar zijn we als poldernatie meesters in. In het geval van acupunctuur zou ik het anders willen benaderen. Stel dat de sceptici gelijk hebben, dat het allemaal gebaseerd is op een oosterse mythe, een verzinsel van mensen die graag naalden prikken in een ander. Dat we te maken hebben met een placebo van bijna onbegrensde omvang, een ‘hoax’ waar menig computercrimineel jaloers op zou zijn. Het zou kunnen, maar hoe verklaren we dan dat miljoenen mensen zich beter voelen na een bezoek aan de acupuncturist? Als dit puur placebo-effect zou zijn, begon ik morgen een fabriek in potjes lucht met als etiket: ‘Alles helende, onzichtbare wonderdamp – schudden voor gebruik, voorzichtig snuiven.’
Van de andere kant: wat als de sceptici ongelijk hebben? Dus als acupunctuur wel werkt, zoals al een paar duizend jaar wordt gepraktiseerd? Als het geen verzinsel is en er geen sprake is van kwakzalverij? Dan vindt er momenteel een groot schandaal plaats, waarbij belemmering van acupunctuur ervoor zorgt dat mensen geen optimaal gebruik kunnen maken van de gezondheidszorg die hen toekomt. Dan mogen veel zorgverzekeraars hun voorwaarden als de sodemieter gaan herschrijven en diverse politici hun standpunten herzien. Dan komt er een parlementaire enquête die zijn weerga niet kent en waarbij die over de toeslagenaffaire – over de menselijke maat gesproken – nog een vrolijk sprookje lijkt.
Het begint allemaal met een andere mindset. Met anders durven kijken naar de waarheid waarin we geloven – en onszelf openstellen voor een ander perspectief. Als we die bereidheid tot verandering en relativering te danken hebben aan de verstilling door de coronacrisis, heeft het toch nog iets goeds gebracht. En ach, dan mag Stille Nacht best het hele jaar door gedraaid worden, zelfs op Skyradio.