Acupunctuur en diabetes

Diabetes mellitus, in de volksmond “suikerziekte” genaamd, is de meest voorkomende chronische ziekte in ons land: 1 op de 16 Nederlanders lijdt eraan. Bij diabetes kan het lichaam de suiker (glucose)-spiegel in het bloed niet meer goed reguleren. Als we wat eten, of dit nu zoet bevat of niet, wordt een deel omgezet in glucose, de suiker die ons lichaam kan verbranden. De hoeveelheid glucose in ons bloed wordt heel precies in evenwicht gehouden door twee hormonen: insuline, wat levende cellen aanzet om glucose op te nemen, en daarmee de hoeveelheid glucose in het bloed verlaagt, en glucagon, wat de hoeveelheid glucose in het bloed verhoogt door de lever minder glucose (brandstof) te laten opnemen en glucogeen, wat de lever heeft opgeslagen, doet omzetten in glucose.
Het woord diabetes komt van het Latijnse diabētēs, gebaseerd op het Griekse διαβήτης (diabētēs), wat “er doorheengaand” betekent, en betrekking heeft op het feit dat de patiënten vaak veel plassen. Mellitus komt van het Latijnse mellītus, wat “honingzoet” betekent, omdat de urine door het overschot van glucose in het bloed ook zoet wordt.
Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. De afweercellen van het lichaam vallen de eigen cellen aan en vernietigen die, in dit geval de cellen van de pancreas (alvleesklier). Omdat de pancreas geen insuline meer aanmaakt, ontstaat diabetes.
Risicofactoren voor het krijgen van diabetes type 1 zijn onder andere:

• Herhaaldelijke infectieziekten. Deze kunnen, zeker als ze niet behandeld zijn met Chinese kruidengeneeskunde, acupunctuur of homeopathie, zich vastzetten in het lichaam, dat niet de kracht heeft om de ziekte er helemaal uit te gooien. Het immuunsysteem wordt overactief, en kan het eigen lichaam gaan aanvallen.
• Te veel hygiëne. Helemaal geen contact met vuil is ook niet goed: ons afweersysteem moet wel af en toe wat te doen hebben, anders slaat het op hol.
• Geboren zijn met een keizersnede. Kinderen die geboren zijn met een keizersnede hebben tijdens de geboorte niet de normale bacteriën via het geboortekanaal binnengekregen, die zo’n belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de jonge darmpjes.
• Ontbreken van borstvoeding. Kinderen die kunstvoeding krijgen in plaats van borstvoeding hebben een verhoogde kans op diabetes type 1. Hoe korter de borstvoeding, hoe hoger het risico.
• Vaccinaties. Deze zijn bedoeld om het immuunsys-teem te trainen tegen indringers van buitenaf, maar als dit misgaat, kunnen ze auto-immuunziekten, waaronder diabetes, veroorzaken.

Omdat er bij diabetes type 1 helemaal geen insuline door het lichaam zelf wordt aangemaakt, moeten deze patiënten insuline inspuiten en nauwgezet op hun eten letten.
De typische symptomen van diabetes type 1 zijn:
- veel dorst hebben en veel plassen
- afvallen zonder dat daar een reden voor is
- ziek en beroerd voelen
- veel honger hebben, of juist helemaal niet
- wazig zien
- misselijk zijn of overgeven.

Diabetes type 2 is een zogeheten welvaartsziekte, en komt veel meer voor dan type 1. Door te veel koolhydraten en suiker te eten, te weinig beweging en te veel stress blijft de suikerspiegel in het bloed maar schommelen, tot het punt dat het lichaam er genoeg van heeft en ongevoelig wordt voor het hormoon insuline (ook wel insulineresistentie genoemd), en de cellen dus veel minder suiker opnemen. Het lichaam reageert hierop door steeds meer insuline aan te maken, maar het lukt maar niet om het te reguleren. Een deel van de overtollige suiker wordt omgezet in vet, en men wordt dik.

Risicofactoren voor het krijgen van diabetes type 2 zijn onder andere:

• Veel koolhydraten eten (suiker, frisdrank, snoep, koek) : zoetigheid doet de suikerspiegel snel stijgen, en daarna weer dalen, en dit kan op den duur insulineresistentie veroorzaken;
• Langdurig corticosteroïde-medicijnen gebruiken: corticosteroïden worden gebruikt als ontstekingsremmers, maar het zijn stresshormonen die de bloedsuikerspiegel verhogen en het hormoonsysteem beïnvloeden;
• Te weinig bewegen, te veel zitten: de spieren worden zo niet gestimuleerd om glucose op te nemen en te verbranden;
• Te veel stress;
• Chronische ontstekingen;
• Te traag werkende schildklier: de schildklier is een belangrijke klier die veel spijsverteringsfuncties aanstuurt.

Omdat achter diabetes type 2 de ongevoeligheid (resistentie) voor insuline zit, kan het veel geleidelijker ontstaan dan type 1.
Typische symptomen van diabetes type 2 zijn:

• vaak dorst en veel plassen
• vaak moe zijn
• last van ogen, zoals rode en branderige ogen, wazig zien, dubbel zien of slecht zien
• slecht genezende wondjes
• kortademigheid of pijn in de benen bij het lopen
• infecties die vaak terugkomen, zoals blaasontsteking
• veel honger.

Aan diabetes type 2 is veel te doen. Door gezond leven, gezond eten, geen koolhydraten zoals brood, pasta, rijst en suiker gebruiken, en regelmatig bewegen, kunnen veel mensen de ziekte terugdraaien. Maar men is ver over de grens gegaan van wat het lichaam aankan, en moet de rest van het leven blijven opletten met de voeding, en ook lichaamsbeweging zoals wandelen, Tai Ji of zwemmen, zal een vast onderdeel van het leven moeten zijn om gezond te blijven.
Diabetes is een ernstige ziekte. Veel mensen lijden eraan, en er wordt vaak gemakkelijk over gedaan, zeker bij oudere mensen. Maar in Nederland sterven jaarlijks 3000 mensen aan diabetes, en nog eens 7000 aan de gevolgen ervan, dus in totaal zo’n 10.000 mensen per jaar. Daarbij komt nog dat diabetes nierschade, hartaanvallen, dementie, blindheid, erectieproblemen, tandvleesontstekingen en ernstige zenuwpijnen (neuropathie) kan veroorzaken. Mensen met diabetes moeten erg voorzichtig zijn met hun voeten: wondjes genezen niet goed, er is minder gevoel in de voeten, ontstekingen worden snel ernstig. Diabetes is de belangrijkste oorzaak van beenamputaties in Nederland. Speciale diabetes-pedicures hebben een certificaat gehaald om de voeten goed en vooral ook veilig te verzorgen.

Sun Si Miao  (孫思邈), de beroemde Chinese arts, schreef in de 7e eeuw al over de behandeling van diabetes in zijn boek Qian Jin Yao Fang , Kruidenrecepten die wel duizend goudstukken waard zijn:

“Drie dingen moeten worden vermeden: wijn, seks en gezouten, zetmeelrijke granen. Als de patiënt deze drie vermijdt kan hij genezen zonder medicijnen”.

Sun Si Miao staat bekend om zijn haarscherpe observaties, en ook hier heeft hij gelijk: koolhydraten moeten worden vermeden, net als alcohol (niet alleen wijn) en teveel zout. Waarom hij aanraadt voorzichtig te zijn met geslachtsgemeenschap is niet helemaal duidelijk: wellicht bedoelt hij dat stress en ook uitputting vermeden moet worden, en de slaapkamer kan een bron van beide zijn. Interessant genoeg vond Sun Si Miao acupunctuur en moxibustie niet geschikt voor diabetespatiënten, hij schrijft: “(bij hen kan) moxibustie en acupunctuur leiden tot wondjes waar pus uit komt en die niet genezen. Dit kan leiden tot zwellingen en abcessen en uiteindelijk zwakte en de dood.” Pittige taal. Maar het is een feit dat bij diabetespatiënten wondjes slecht genezen, en als men in Sun Si Miao’s tijd veel dikkere naalden gebruikte en die niet gesteriliseerd werden, dan heeft hij wel een punt. Bij de steriele naalden voor eenmalig gebruik die we tegenwoordig bij acupunctuur gebruiken, speelt dit gelukkig niet meer.

Wat kan een acupuncturist betekenen voor een patiënt met diabetes?

• Pijnklachten bestrijden: Als pijnklachten verhinderen dat er genoeg gesport en bewogen kan worden, zou acupunctuur de eerste behandelkeuze moeten zijn.
• De bloedsuikerspiegel helpen stabiliseren.
• Neuropathie bestrijden: Zenuwpijnen behoren tot de heftigste pijnen die een mens kan ervaren. Acupunctuur biedt mogelijkheden.
• Stress verminderen: “Minder stress hebben” is gemakkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan. Bijna alle gezondheidsproblemen worden erger met stress, en acupunctuur is een zeer effectieve methode om dat aan te pakken.
• Griep en verkoudheid snel genezen. Chinese kruidentherapie, acupunctuur en moxa kunnen uitstekend het immuunsysteem opkrikken en luchtweginfecties in de kiem smoren. Zo zijn er minder “antibioticakuurtjes” nodig, die misschien wel tegen de acute infectie helpen, maar op de lange termijn het immuunsysteem ondermijnen.
• Helpen het lichaam sterker te maken. Diabetes is een ziekte die het hele systeem aantast, en allerlei vervelende problemen veroorzaakt. Acupunctuur kan helpen uit die neerwaartse spiraal te komen.

Tips:

• Ontbijt iedere dag. Een gezond ontbijt kan helpen de bloedsuikerspiegel te stabiliseren en de energie door de dag heen te reguleren;
• Eet fruit met mate. Fruit bevat vaak veel suikers, vruchtensap is nog erger;
• Vermijd alle producten waar “light” of “weinig vet” op staat. Als het vet eruit gehaald is, dan is er iets anders ingestopt, en vaak zijn dat koolhydraten;
• Eet echt voedsel. Als de verpakking je moet vertellen dat het voedsel is, leg het dan aan de kant;
• Beweeg regelmatig.

Zelfzorg:
In Nederland hebben we (nog) geen cultuur van zelfzorg met behulp van moxa. Dit in tegenstelling tot Japan en China, waar men bij iedere drogist en acupuncturist voor een klein bedrag een moxa-setje kan kopen. Het is te hopen dat we dit in Nederland ook gaan krijgen, het is zo waardevol als we voor onszelf wat kunnen doen.
Punten die bij zelfzorg voor diabetes behulpzaam kunnen zijn:
– Sp3 (Tai Bai)
– St36 (Zu San Li)
– Bl20 (Pi Shu).
Dit bij voorkeur met direct moxa/okyu. Omdat wondjes bij diabetici minder goed genezen, is het extra belangrijk dat de moxa voorzichtig toegepast wordt, zonder blaren te veroorzaken.
Miho Abe heeft verschillende instructiefilmpjes voor okyu op youtube: (zie bronvermeldingen 17, 18, 19, 20 en 21). Het is natuurlijk vuur, dus doe voorzichtig als je er niet bekend mee bent, en brand niet je huis af (of jezelf).

Ervaring in de praktijk:
Ik probeer altijd de rode draad te vinden in iemands verhaal en medische geschiedenis. Waarom is het zover gekomen? En wat staat het meest op de voorgrond: de stress, de wisselende suikerspiegel, een vervuild lichaam door misbruik van drugs, drank en medicijnen, te weinig beweging? Aan de hand daarvan, en wat ik vind bij de polsdiagnose en buikdiagnose, stel ik mijn behandelplan op en kies ik mijn punten. Door te controleren of de reflexzones op de buik veranderen, kan ik direct controleren of ik de juiste punten heb gekozen. Bij erg veel mensen is er een gespannen plek rond de 10e of 11e borstwervel, wat samenhangt met een alvleesklier die het zwaar heeft. Daar gebruik ik bijna altijd een naald en/of moxa. Als een patiënt neuropathie heeft op het been, dan teken ik met pen de lijn tot waar het goed is. Als de behandeling effectief is, dan schuift de lijn op in de richting van de voeten. Meestal duurt het laatste stukje het langst: bij de tenen schiet het minder snel op dan op het been. Een bijzondere uitdaging zijn voor mij de patiënten die tien, twintig of zelfs dertig medicijnen gebruiken. Het lichaam heeft het dan zo zwaar door de medicijnen, en is daardoor zo in de war, dat ik eerst probeer de ontgiftingsmechanismen van het lichaam zelf, en met name de lever en de nieren te stimuleren, voordat er ruimte is voor iets anders.
Let op met oorontstekingen als u diabetes heeft! Een oorontsteking kan bij een diabetespatiënt een dodelijke afloop hebben.
Samengevat: Diabetes is een chronische ziekte die het hele lichaam verstoort en die langdurige behandeling vergt. Een patiënt met diabetes kan van veel verschillende dingen last hebben, en heel anders in elkaar zitten dan een andere patiënt. Het is dus van belang om niet alle diabetespatiënten over één kam te scheren, maar een individuele diagnose en behandelplan te maken, die alle aspecten van de persoon meeneemt.
Het is essentieel om de leefstijl aan te passen, en dit is geen gemakkelijk proces. Traditionele Chinese Geneeswijzen, waaronder acupunctuur, kunnen een grote hulp zijn voor mensen met diabetes, en helpen veel van de gevolgen van diabetes te bestrijden.

John Jaarsveld
John is een bevlogen acupuncturist die werkzaam is in Den Haag en Zoetermeer, in het gezondheidscentrum “Corpus Medicus”. (22), (23) Na zijn opleiding in Nederland specialiseerde hij zich in palpatie-gebaseerde Japanse acupunctuur. Kleinschaligheid en de menselijke maat in de zorg zijn heel belangrijk in zijn praktijk. Acupunctuur gaat voor hem over het creëren van ruimte, rust en licht in het lichaam met het doel natuurlijke genezing voor de patiënt zelf weer beschikbaar te maken. Hij is lid van beroepsvereniging Zhong, en geeft les in het binnen- en buitenland.

Bronnen: de bronnen zijn via het secretariaat NPVA op te vragen.