Acupunctuur en diabetes

Diabetes wordt in de volksmond vaak suikerziekte genoemd, maar de officiële naam is diabetes mellitus. Diabetes is een chronische stofwisselingsziekte. Mensen met diabetes maken zelf geen insuline meer aan, of hun lichaam reageert niet meer op de insuline. Daardoor kan het lichaam de bloedsuikerspiegel niet goed reguleren en loopt de bloedsuiker veel te hoog op. Ook zijn vaak het cholesterol en de bloeddruk te hoog.

Bloedsuiker heet officieel ‘bloedglucose’. Glucose is de brandstof voor het lichaam waarop alle spieren en organen werken. Het lichaam maakt glucose van koolhydraten in de voeding.

Koolhydraten zitten in suiker en fruit, maar ook in sommige groenten, melk, brood en aardappelen en andere soorten zetmeel. De glucose komt in het bloed terecht als bloedsuiker en gaat naar alle lichaamscellen om energie te leveren. Normaal gesproken zorgt het lichaam ervoor dat er precies genoeg insuline is om de bloedsuiker te verwerken. Zo blijft de bloedsuikerspiegel altijd binnen bepaalde grenzen. Bij diabetici is dat evenwicht weg. De bloedsuiker blijft dan in het bloed zitten en kan niet gebruikt worden als brandstof. Klachten zijn vermoeidheid, dorst en veel plassen. Dat komt omdat het lichaam de suiker uit het bloed op een andere manier kwijt probeert te raken. Veel mensen met diabetes krijgen te maken met lange termijn gevolgen van diabetes: complicaties. Die komen vooral door hoge bloedsuikers, beschadigde bloedvaten en hoge bloeddruk en cholesterol. Hierdoor kunnen afwijkingen ontstaan aan de ogen en de voeten en aan hart- en bloedvaten, nieren en zenuwen. Daarnaast kunnen maagklachten en erectiestoornissen optreden.

Soorten diabetes

Er zijn verschillende soorten diabetes. Diabetes type 2 komt het meest voor. 9 van de 10 mensen met diabetes hebben diabetes type 2. Vroeger werd het wel ‘ouderdomsdiabetes’ genoemd, maar tegenwoordig komt het ook vaak bij jongere mensen voor. Bij dit type diabetes:

• heeft het lichaam te weinig insuline en reageert het ook niet meer goed op insuline;
• zijn overgewicht en gebrek aan beweging een risicofactor. Ook erfelijke aanleg vergroot de kans op het krijgen van dit type diabetes;
• krijgen mensen meestal medicijnen en voedings- en bewegingsadviezen. Soms moeten ze zichzelf ook insuline inspuiten.

Diabetes type 1 komt veel minder vaak voor. Slechts 1 op de 10 diabetici heeft dit type diabetes, vroeger werd het ook wel ‘jeugddiabetes’ genoemd. Bij diabetes type 1:

• maakt het lichaam zelf helemaal geen insuline meer aan;
• maakt het afweersysteem per ongeluk de cellen kapot die insuline aanmaken;
• moeten patiënten zichzelf insuline inspuiten of een insulinepomp dragen.

Daarnaast bestaan er nog zwangerschapsdiabetes en een aantal minder vaak voorkomende soorten diabetes zoals Mody, Lada, Midd, neonatale diabetes en diabetes insipidus. De complicaties zijn hetzelfde als voor diabetes type 1 of type 2.

Diabetes in cijfers

Diabetes is de meest voorkomende ziekte in Nederland. Het is een chronische ziekte die voor veel andere problemen zorgt; diabetes heeft een domino-effect. Veel mensen met diabetes krijgen ook te maken met bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, uitval van de nieren en slechtziendheid.

Ongeveer 740.000 Nederlanders weten dat ze diabetes hebben. Daarnaast zijn er ongeveer 250.000 mensen waarbij de diagnose nog niet is gesteld. Jaarlijks wordt bij 71.000 Nederlanders de diagnose diabetes gesteld. Het aantal Nederlanders met diabetes is tussen 2000 en 2007 met ruim de helft gestegen. Naast astma is diabetes de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen. Naar schatting ongeveer 6.000 kinderen tussen de 0-18 jaar hebben diabetes type 1. In 2004 hadden ongeveer 60 kinderen diabetes type 2. Wereldwijd hebben 285 miljoen mensen diabetes. In Europa zijn dat er ongeveer 55 miljoen.

In Nederland hebben bijna acht op de honderd mensen diabetes (7,7%). In de Verenigde Staten hebben ruim twaalf op de honderd mensen diabetes (12,3%). Van de mensen boven de 60 jaar lijdt er ongeveer 1 van de 3 aan diabetes. Diabetes komt het vaakst voor bij mensen van Hindoestaans-Surinaamse afkomst. Bij mensen van Turkse, Marokkaanse en Surinaamse afkomst komt diabetes drie tot zes keer vaker voor dan bij autochtone Nederlanders. Marokkaanse kinderen hebben meer kans op diabetes type 1. Kinderen van Surinaamse en Turkse afkomst hebben er juist minder kans op.

Diabetes in de Traditionele Chinese Geneeswijzen

De oorzaak van diabetes ligt volgens de Traditionele Chinese Geneeswijze (TCM) in een tekort aan qi en yin. Diabetes kent binnen de TCM een zevental oorzaken.

• Erfelijke zwakte in een of meer organen/meridianen
• Slechte eetgewoonten
• Psycho-emotionele stress
• Slechte afwisseling van beweging en rust
• Overmatige seksuele activiteit
• Bijeffecten/complicaties na een behandeling
• Parasieten en wormen

• Er zijn opvallend veel overeenkomsten tussen de TCM en de westerse geneeskunde in de visie op de oorzaken van diabetes. Beide zien namelijk als één van de oorzaken van diabetes het eten van teveel zoet en vet voedsel en het drinken van teveel zoete dranken (waaronder alcohol) en daardoor gewichtstoename. Beide geven ook aan dat hetzelfde orgaan wordt aangetast, namelijk de pancreas, die in de TCM onderdeel is van het miltorgaansysteem. Beide erkennen dan ook het belang van een gematigd eetpatroon om onder andere gewichtstoename te voorkomen. Bovendien erkennen beide het belang van de erfelijke factor bij diabetes. TCM onderscheidt, in tegenstelling tot de westerse geneeskunde, een groot aantal typen diabetes.

Er zijn veel overeenkomsten te vinden tussen symptomen passend bij diabetes mellitus zoals beschreven in de westerse geneeskunde en de symptomen van Xiao Ke, zoals diabetes in de TCM wordt genoemd. Op basis daarvan kan eventueel een diagnose worden gesteld en een passende behandeling uitgevoerd worden. Door de klassieke differentiatie van de TCM met bijbehorende symptomen te spiegelen aan de symptomen vanuit de westerse geneeskunde is het mogelijk deze te behandelen op basis van een TCM-diagnose met specifieke behandelprincipes en acupunctuurpunten.

Ook van Reede van Oudtshoorn3 geeft aan dat acupunctuur effectief kan zijn in combinatie met een bepaalde levenswijze en dieet. De complicaties van diabetes kunnen tot op zekere hoogte behandeld worden middels acupunctuur. Ook bij acupunctuur is echter een gezond dieet en beperking van overgewicht van belang. Daarnaast is ook het volgen van een bepaalde levenswijze, zoals het beperken van het verbruik van qi en yin en het voorkomen van stress, een belangrijke factor die het voortschrijden van complicaties kan vertragen. Bovendien wordt het gebruik van bepaalde Chinese kruiden aangeraden.

Diabetes en acupunctuur

Van Reede van Oudtshoorn stelt het volgende: de behandeling is het meest effectief als er nog geen oogklachten, vernauwingen in de kransslagaders of aandoeningen in de bloedvaten van de hersenen zijn. Dergelijke complicaties geven de ernst van de slijtage van het lichaam van een diabeet aan. Iemand die al meer dan veertig jaar diabetes heeft en al langer lijdt aan één of meerdere van bovengenoemde complicaties zal minder effectief behandeld kunnen worden met acupunctuur.

Uit onderzoek is gebleken dat een langere acupunctuurbehandeling effectiever is dan een korte acupunctuurbehandeling. Er wordt vanuit gegaan dat een acupunctuurbehandeling langer dan drie maanden moet duren. Acupunctuurbehandeling bij oogklachten kan effectief zijn. Dit blijkt uit verschillende onderzoeken gedaan in China. Het lijkt er echter op dat alleen acupunctuur niet effectief genoeg is, maar dat een combinatie met kruiden nodig is. Daarnaast dienen ook de niveaus van de bloedglucose goed gereguleerd te worden.

In het algemeen is dus een regelmatige en langdurige acupunctuurbehandeling aan te bevelen bij diabetes. Het kan de voortgang van diabetes aanmerkelijk vertragen en in het bijzonder in de beginfase van diabetes is acupunctuur effectief. Afhankelijk van de mate waarin de behandeling aanslaat kan acupunctuur er mede toe bijdragen dat er helemaal geen medicijnen gebruikt hoeven te worden. Dit is echter alleen het geval indien het miltorgaansysteem nog werkt, dus westers gezien, de pancreas nog insuline produceert en indien er sprake is van een beginnende diabetes zonder ernstige complicaties. Een passende levenswijze met een dieet is hierbij noodzakelijk. Als er echter sprake is van complicaties, kan acupunctuur er mede aan bijdragen dat deze complicaties effectief behandeld kunnen worden. Het zal dan van de duur van de diabetes en de duur van de complicatie afhangen hoe effectief de acupunctuurbehandeling zal zijn.

Aanbevelingen

• Zo snel mogelijk na de diagnose diabetes beginnen met acupunctuurbehandelingen;
• Eventuele complicaties specifiek behandelen met acupunctuur;
• Een passende levenswijze: dieet, voldoende lichaamsbeweging en het voorkomen van overactiviteit en stress;
• Chinese kruiden gebruiken;
• Voldoende aandacht besteden aan het voorkomen van diabetes.