Acupunctuur bij Pijn

Dr. Ineke van den Berg. Ze deelt samen met andere therapeuten een praktijk in Berkel en Rodenrijs. Ze is lid van Raad van Advies van de NPVA.

Patiënt met pijn aan het bewegingsapparaat is welkom bij de acupuncturist.

Pijn is de meest voorkomende, maar ook de minst begrepen klacht. Circa 2,2 miljoen mensen in Nederland lijden aan chronische pijn.
Mensen hebben niet alleen lichamelijk last van pijn - want pijn heeft ook een grote invloed op relaties, het gezin, vriendschappen, werk, studie en school. Pijn in het houdings- en bewegingsapparaat komt bij iedereen wel eens voor: spieren, gewrichten en bindweefsel kunnen aanleiding geven tot allerlei pijn klachten. Schouderklachten, tennis- en golferselleboog, peesklachten en artrose beginnen vaak met pijn.
Het Nederlandse zorgstelsel biedt ruimte voor aanvullende complementaire gezondheidszorg. Opvallend is dat patiënten met chronische ziekten en pijn zelf al op zoek gaan naar een aanvullende behandeling waaronder acupunctuur. Een aantal zorgverzekeraars dekt (vaak gedeeltelijk) een dergelijke behandeling door middel van een aanvullende ziektekostenverzekering, zelfs zonder verwijzing van de huisarts.
Om te weten of acupunctuur een zinvolle behandeling is, werd daar onderzoek naar gedaan. Hierna volgt een beschrijving van deze studie. Deze studie werd uitgevoerd met de goedkeuring van de Medische Ethische Toetsings Commissie van het Erasmus MC (MEC2009-422)¹.
Als eerste hebben we, in een pilot, de gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven (HRQoL) bij patiënten in een particuliere praktijk voor acupunctuur bestudeerd. Steeds meer mensen in Westerse landen maken gebruik van acupunctuur. Op eigen initiatief melden patiënten met rug-, spier- en gewrichtspijnen (de zogenoemde musculo-skeletale aandoeningen) zich. Er is echter maar weinig bekend over het verschil in HRQoL tussen deze groep patiënten in vergelijking met de HQRoL van de Nederlandse populatie. Bovendien is er weinig bekend over de HRQoL van die patiënt voor en na de acupunctuurbehandeling. In deze bijdrage beschrijf ik daarom voor u de resultaten een observatiestudie naar het effect van acupunctuur op de gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven bij patiënten met musculoskeletale aandoeningen.

Opbouw van de studie
Bij dit onderzoek ondervroegen we met een vragenlijst (RAND-36) alleen patiënten die nog nooit een acupunctuurbehandeling hadden ondergaan. Deze 26 patiënten waren zo niet beïnvloed door voorgaande ervaringen met acupunctuur. Wel hadden ze er zelf voor gekozen om hulp te zoeken bij een zelfgekozen acupuncturist. Ze betaalden de behandeling voor het grootste gedeelte zelf. We kozen voor deze vragenlijst omdat je dan kan evalueren, effectiviteit kan scoren en kan inventariseren. De gesloten vragen zijn in te vullen door de patiënt over standpunten t.a.v. de eigen gezondheid. De tijdsperiode waarover de gezondheidsperiode wordt geëvalueerd bedraagt in dit onderzoek na zes en na twaalf weken.
Deze RAND-36 is een door de patiënt zelf in te vullen gesloten vragenlijst naar algemene gezondheid, zowel psychisch als lichamelijk, verdeeld in acht domeinen. Door het invullen ervan kan worden gemeten in hoeverre het functioneren in welk domein wordt gehinderd. De vragenlijst is opgebouwd uit totaal 36 vragen met de volgende vlakken: lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid. De domeinen zijn: fysiek functioneren (10 vragen), rolbeperkingen door fysieke problemen (4 vragen), rolbeperkingen door emotionele problemen (3 vragen), vitaliteit (4 vragen), geestelijke gezondheid (5 vragen), sociaal functioneren (2 vragen), pijn (2 vragen), algemene gezondheidsbeleving en gezondheidsverandering (6 vragen). Naast de schaalscores kunnen ook een Fysieke Component Score en een Mentale Component Score worden berekend. De RAND-36/SF-36 scores worden zodanig getransformeerd door de statisticus dat een hogere score duidt op een betere gezondheidstoestand.
Een ander groot voordeel was de verkrijgbaarheid van deze gevalideerde vragenlijst. Deze is namelijk gratis te downloaden bij www.meetinstrumentenzorg.nl, altijd belangrijk als er geen geld is voor wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van de complementaire zorg.
De 26 patiënten met klachten aan het bewegingsapparaat, allemaal behandeld in één praktijk, die nooit eerder behandeld zijn met acupunctuur, vulden zelf voor en na de behandelingen deze gevalideerde vragenlijst in.

Uitkomsten van de studie
De algemene conclusie luidt dat voor de groep als geheel de kwaliteit van leven, in de loop van de behandeling (12 bezoeken), duidelijk was verbeterd. Voorafgaand aan de behandeling waren de waarden op drie domeinen - in het bijzonder die domeinen die gerelateerd zijn aan lichamelijke klachten - lager dan de waarden voor de Nederlandse bevolking. Na de acupunctuurbehandeling waren de scores op deze domeinen niet gelijk maar zelfs hoger. Mogelijk kan dat worden verklaard door de holistische benadering (heel de mens) van de patiënt. Deze benadering is kenmerkend voor de Traditionele Chinese Geneeskunst (TCG).

De linker figuur beschrijft met de stippellijn de kwaliteit van leven voor de acupunctuurbehandeling en de rechter figuur na de behandeling. De stippellijn geeft de waarnemingen van de patiënten weer en de doorgetrokken lijn geeft de waarnemingen van de Nederlander weer. In deze figuren ziet u zo de door de patiënt waargenomen invloed van de acupunctuur op zijn kwaliteit van leven. Als de lijnen meer naar buiten gaan geeft de patiënt aan dat hij zich beter voelt. De schaal is van 0 in het centrum naar 10 aan het uiteinde van de domeinlijn.
Opvallend is dat de domeinen fysiek functioneren, rolbeperkingen (als fysiek probleem), pijn, sociaal functioneren en vitaliteit significant verbeterden na de acupunctuurbehandeling.
Het onderzoek toont daarmee aan dat de behandeling met acupunctuur een subjectieve, klinisch relevante, en toegevoegde waarde heeft en dus leidt tot de verbetering van de kwaliteit van leven van patiënten met klachten aan het bewegingsapparaat.

Ten slotte
Als (complementair) zorgverlener denk ik dat het huis van de Nederlandse gezondheidszorg vele kamers kent. De complementaire zorg is een van de kleine kamers in dat huis. Maar nieuwsgierigheid naar deze kamer van de reguliere zorg, de zorgverzekeraar en de politiek blijft in het huidige onderzoeksveld nog sterk onderbelicht. Het is juist de taak van de wetenschap om in het debat over de complementaire zorg nauwgezet aspecten van de complementaire zorg te bestuderen en de resultaten te publiceren. Gelukkig wordt onderzoek naar acupunctuur tegenwoordig steeds meer serieus genomen. De literatuur gepubliceerd in internationale wetenschappelijke tijdschriften toont dit in vele epidemiologische en klinische disciplines aan. In Nederland is onderzoek naar de werkzaamheid van traditionele Chinese geneeswijzen voorzichtig in ontwikkeling. Met onderzoeken als bovenstaande tonen we de meerwaarde van de onderzochte acupunctuurbehandeling aan op de verschillende domeinen van de gezondheidszorg.
Dankzij deze 26 patiënten is dit onderzoek naar de werking en effectiviteit van de TCG mogelijk geworden.
Met de publicatie van dit onderzoek hopen we een handvat te geven aan patiënten en professioneel werkende acupuncturisten om in gesprek te gaan met de regulier geschoolde artsen met diverse specialismen. Ik vertrouw erop dat dit zal leiden tot meer erkenning, samenwerking en intervisie van elkaars capaciteiten.
Zo kan de acupuncturist als pijnspecialist het multidisciplinaire team rondom de pijnpatiënt versterken.

 ¹Health-related quality of life in patients with musculoskeletal complaints in a general acupuncture practice: an observational study. Ineke van den Berg, Loek Tan, H van Brero, K Tinka Tan, A Cecile J W Janssens, M G Myriam Hunink. Acupuncture in Medicine 2010;28:130-135.