Acupunctuur, hooikoorts en astma

Hooikoorts is een allergische reactie van de slijmvliezen van neus en ogen op stuifmeel van grassen, bomen en andere planten die voor de bestuiving afhankelijk zijn van de wind. Hooikoorts veroorzaakt niezen, jeukende of tranende ogen en ‘loopneuzen’. De klachten ontstaan doordat de stuifmeelkorrels die op het slijmvlies terecht komen het afweersysteem aanzetten tot een ontstekingsreactie. Ongeveer 2 miljoen Nederlanders hebben last van hooikoorts.

Normaal gesproken beschermt het immuunsysteem ons tegen lichaamsvreemde stoffen die ongewenst of mogelijk schadelijk zijn. Dat is positief, maar soms raakt het immuunsysteem ontregeld waardoor de weerstand van het lichaam verzwakt en het reageert op stoffen die niet gevaarlijk zijn. Als het lichaam hevig reageert op een op zich onschuldige stof die bij niet-allergische mensen geen reactie veroorzaakt, spreken we van een allergie. Zo’n allergische reactie kan bijvoorbeeld plaatsvinden in de luchtwegen. De in principe onschuldige stoffen die een allergie uitlokken, heten allergenen. Als je eenmaal met zo’n stof in aanraking bent gekomen, onthoudt het immuunsysteem dat. Automatisch worden dan antilichamen tegen dat allergeen aangemaakt. Er ontstaat in het lichaam een reactie waarbij onder andere histamine wordt uitgescheiden, dat leidt tot een allergische reactie. Steeds als je lichaam opnieuw in aanraking komt met die stof, wordt die herkend door het immuunsysteem. Als het immuunsysteem in actie komt, zwelt bij hooikoortspatiënten het neusslijmvlies op en ontstaan klachten die aanvankelijk lijken op een neusverkoudheid. Er ontstaat een branderig en jeukend gevoel dat zorgt voor fl inke niesbuien. Ook kan een loopneus ontstaan. Door de zwelling van het slijmvlies in de neus kan de afvoer van de bijholtes naar de neus gestremd raken. Hierdoor kan een zwaar gevoel of hoofdpijn laag op het voorhoofd en rond de ogen ontstaan. Jeukende, branderige en tranende ogen kunnen ontstaan als gevolg van het contact van het stuifmeel met het slijmvlies van de oogleden. De allergische reactie op het stuifmeel kan soms ook hoestklachten veroorzaken en zwelling en irritatie van de huid. Deze klachten komen echter relatief weinig voor. Hooikoortspatiënten kunnen gebruik maken van een pollenkalender om vast te stellen wanneer de bomen of grassen waar zij allergisch voor zijn, in bloei staan.

Hooi noch koorts

Hooikoorts heeft niets te maken met koorts of hooi. De naam is in 1928 bedacht door een Engelse arts, John Bostock. Het viel hem op dat de aandoening, waar hij zelf veel last van had, altijd in de hooitijd optrad. Omdat hij zich ook koortsig voelde, noemde hij het hooikoorts. De medische term voor hooikoorts is pollinose.

Diagnose

Er zijn verschillende manieren om hooikoorts vast te stellen. De meest gebruikte zijn de priktest en de bloedtest. Bij een priktest worden druppeltjes allergeenextract op de huid geplaatst. Vervolgens wordt met een naald door het druppeltje heen in de huid geprikt zodat er een kleine hoeveelheid van het allergeen in de huid terecht komt. Als er sprake is van allergie ontstaat er roodheid en zwelling op de plek van het prikje. Hoe groter de zwelling hoe heviger de allergie. Allergie voor voeding en luchtwegallergenen kan ook worden vastgesteld door middel van een bepaald soort eiwit in het bloed, het IgE. Om te testen in welke concentratie deze stof in het bloed aanwezig is, wordt een klein beetje bloed afgenomen.

Oorzaak

De allergie voor stuifmeel kan aangeboren zijn. Klachten ontstaan in principe pas nadat iemand al langere tijd stuifmeel (pollen) heeft ingeademd. Het slijmvlies raakt in de loop der jaren steeds gevoeliger, totdat de maat vol is en er allergische reacties ontstaan. Of dit gebeurt, is onder meer erfelijk bepaald. Een kind waarvan een ouder hooikoorts heeft, heeft 30% kans om het ook te krijgen. Hebben beide ouders hooikoorts, dan heeft het kind 50% kans om ook hooikoortspatiënt te worden. Als geen van beide ouders hooikoorts heeft, kan een kind er helaas toch mee behept zijn.

Wat te doen?

Wie weet dat zijn of haar familieleden allergisch zijn, kan een aantal dingen doen om klachten te voorkomen, te verminderen of te behandelen.

• Contact met pollen zoveel mogelijk vermijden;
• Niet roken;
• Zorgen voor een goede weerstand;
• Antihistamine gebruiken om de klachten te verlichten. Een bekende bijwerking van antihistamine is sufheid;
• Immunotherapie ondergaan: er wordt een allergeenoplossing aan het lichaam toegediendwaardoor gewenning optreedt en de gevoeligheid voor bijvoorbeeld stuifmeel minder wordt. Het eigen afweersysteem wordt ‘geherprogrammeerd’ zodat er geen (of bijna geen) allergische reactie meer optreedt. Voor een langdurig effect is het belangrijk de therapie ten minste drie jaar voort te zetten. Nadelen van immunotherapie zijn dat de behandeling drie jaar volgehouden moet worden en dat elke allergie apart behandeld moet worden; de therapie wapent het lichaam niet tegen nieuwe of andere allergieën.
• Onder behandeling gaan bij acupuncturist.

Hooikoorts en de relatie met astma

De relatie tussen hooikoorts en astma is vastgesteld in diverse onderzoeken. Ongeveer 15 tot 20% van de mensen met allergieën ontwikkelt astma. Bij de algemene bevolking is dat slechts 3 tot 5%. Ongeveer 80 à 90% van de mensen met astma had al last van allergieën voordat de astma ontstond.

Bij mensen met astma reageert het immuunsysteem niet alleen op schadelijke indringers, maar op allerlei zaken die de luchtwegen binnendringen. Dit kan bijvoorbeeld huisstofmijt zijn of huidschilfers van katten en honden, of graspollen en andere micro-organismen die normaal gesproken geen overlast bezorgen. Elke keer dat er een ‘indringer’ wordt herkend, reageert het immuunsysteem met een ontsteking van de luchtwegen. Door de ontsteking gaan de spiertjes in de wand van de luchtwegen samentrekken, het zachte slijmvlies dat de binnenbekleding van de luchtwegen vormt, zwelt op en er wordt extra veel slijm geproduceerd. Hierdoor ontstaan klachten zoals kortademigheid, piepen, hoesten en benauwdheid. Uit gegevens van het Nationaal Kompas Volksgezondheid blijkt dat er in Nederland ongeveer 500.000 personen astmatische klachten hebben.

De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) bestudeerde de impact van allergieën op astma en kwam tot de conclusie dat astma voorkomen kan worden als nasale allergieën vanaf het allereerste begin correct worden behandeld.

Meer sterfte op hooikoortsdagen

Op dagen waarop er veel plantenstuifmeel in de lucht zit, sterven er in Nederland gemiddeld dertien mensen meer dan op dagen waarop geen pollen rondstuiven. Dat schrijven Nederlandse onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift ’The Lancet’. Het sterftecijfer door hartziekten stijgt op pollenrijke dagen met ongeveer zes procent. Het aantal overledenen als gevolg van longontsteking is dan zestien procent hoger. De onderzoekers denken dat vooral allergische mensen op zo’n stuifmeeldag overlijden. Ze vermoeden dat stuifmeel op heel kleine stofdeeltjes in de lage luchtwegen en longen terecht komt en daar een ontstekingsreactie veroorzaakt die een dermate grote belasting veroorzaakt dat mensen met een zwak hart of zwakke longen er aan bezwijken.

De rol van acupunctuur

De WHO zegt over acupunctuur en hooikoorts/astma het volgende. Acupunctuur wordt vaak gebruikt voor de behandeling van luchtwegaandoeningen. In studies met controlegroepen is aangetoond dat acupunctuur bij allergische rhinitis (ontsteking van de slijmvliezen van neus en keel) effectiever is dan antihistaminemedicijnen. Het gebrek aan bijwerkingen van acupunctuur is een duidelijk voordeel bij de behandeling van deze aandoening. De meerderheid van de rapporten laat zien dat acupunctuur effectief is en dat het effect gerelateerd is aan de acupunctuurpunten die worden gebruikt. De succesratio’s in de literatuur zijn 60-70%. In de behandeling van acute astma-aanvallen heeft acupunctuur een beperkte rol, maar het kan wel heel goed dienen als preventieve maatregel over een langere termijn. Onderzoeken met controlegroepen hebben aangetoond dat acupunctuur een significante verbetering teweegbrengt. Mensen met bronchiaal astma, die behandeld worden met corticosteroïden, reageren vaak beter op acupunctuurbehandeling dan mensen met andere soorten astma. De benodigde dosis corticosteroïden daalt geleidelijk gedurende de eerste weken van de acupunctuurbehandeling en ook in de late stadia van bronchiaal astma treedt vermindering van de klachten op.

Een acupunctuurbehandeling bij hooikoorts of astma is niet gericht op de slijmvliezen of de longen. Veel hooikoortspatiënten hebben een verstoring binnen de leverenergie. Het is de taak van de leverenergie om het miltsysteem te controleren. Als de leverenergie overladen is, onderdrukt ze juist de werking van het miltsysteem. Er is dan sprake van twee falende elementen. Acupunctuur kan het lichaam weer in harmonie brengen. Als gezorgd wordt dat voor de lente de leverenergie weer harmonieus stroomt en het miltsysteem goed functioneert, dan is kans op heftige hooikoorts veel kleiner. Als er toch hooikoorts ontstaat, dan zijn er acupunctuurpuntencombinaties die er voor kunnen zorgen dat de circulatie weer op gang komt. Daarom is het voor hooikoortspatiënten aan te raden om in de koude periode met acupunctuur te beginnen. De behandelingen die op basis van dit systeem nu in Nederland worden aangeboden richten zich op astma en hooikoorts. Naaldacupunctuur is hierbij vaak niet nodig.